BEÑGÜ TAŞLAR

LATİN YAZISI İLE BİLGE TONYUKUK TAŞLARI’NIN ÇEVİRİSİ

yazar

1. taş, 1. yüz. (Batı
yüzü)

1-
Ben Bilge Tonyukuk’um. Kendim Çin ülkesinde doğdum. Türk bodunu Çin’e bağlı
idi.

2-
Türk bodunu (bir) baş bulamadan Çin’den ayrıldı, (bir) baş buldu. (O) başı
bırakıp Çin’e yine döndü. Teñri şöyle demiş beliğ: “Baş verdim,

3-
Başını bırakıp geri döndün. Döndüğün için Teñri öldürmüştür beliğ”. Türk
bodunu öldü, eridi, yok oldu. Türk Sir bodununun yurdunda

4-
boy kalmadı. Uzakta, dışarıda kalmış(lar) toparlanıp yediyüz oldu(lar). İki
bölüğü atlı, bir bölüğü yaya idi. Yediyüz kişiyi

5-
yol göstereni, büyüğü şad idi. “Katıl” dedi, katılanı ben oldum: Bilge
Tonyukuk. (Bu şadı)
Kağan mı kılayım dedim. Düşündüm. “Sıska boğalı, semiz boğalı ırakda

6- bölünseler
(hangisi) semiz
boğa(dır), (hangisi)sıska boğa(dır) diye bilinmezmiş” diye, öylece düşündüm. Ondan sonra sonra Teñri
bilgi verdiği için, özüm, kendim (o şadı) kağan kıldım. Bilge Tonyukuk, Boyla Bağa
Tarkan

7-
ile İlteriş kağan olunca Güney’de Çin’i, Doğu’da Kıtayn’ı, Kuzey’de Oğuz’u pek
çok öldürdü. Bilgesi, çavuşu ben kendim idim. Çoğay’ın Kuzeyi’nde Kara Kumuğ’da
oturur idik.

Devamını oku

TÜRK YAZISI İLE BİLGE TONYUKUK TAŞLARI

yazar

:itr:rröx:AKÇGBT:NDOB:krüt:MJlQ:ehli:ÇGBT:mZö:nb:qqfUT:eglib1

:idkçi:ANY:AKÇGBT:PDOq:niNK:IJLNK:IVRD:ADÇGBT:nymLUB:niNK:NDOB:krüt2

:mtrb:NK:Cr:smt:eC:irht

:IVOB:qY:IJKL:itlö:NDOB:krüt:Cr:smtlö:irht:nçü:hdkçi:hdkçi:PDOq:nhNK3

:etniry:NDOB:ris:krüt

:iglü:rib:itr:GLT:iglü:ik:IVOB:Züy:ity:PNRBUq:ismLK:ADŞT:ADI:IDMLK:DOB4

:gisik:Züy:ity:itr:GDY

niYSIQUMNGK:qqfOT:eglib:mtrnbismGY:idit:LGY:itrDŞ:IGLU:AMGZDU5

ADKRI:ILqUBZMs:ILqUBqROT:MJKS:mdt

:AJ:MJKs:eC:nyt:smrZmlib:nyt:AqoB:qRuT:AqoBZMs:rslib6

:NKRT:AGB:ALYOB:qqfUT:eglib:MDSIK:NGK:x:mZö:nçü:xtrb:glib:irht:ersik

:itrlö:x:skö:GZGO:AYRIY:GFTIK:irhü:GÇGBT:eyrb:NYLOB:NGK:srtli:elrib7

:ZMtr:RURLO:GMUK:ARK:niZUK:YGOÇ:mtr:x:nb:İsBÇ:isglb

BİLGE TONYUKUK TAŞLARI… 1. taş, 2. yüz. (GÜNEY YÜZÜ) 10 dizi…

Devamını oku

BİLGE TONYUKUK… 2. TAŞ… 4. yüz. (KUZEY YÜZÜ)

yazar

:qqFOT:eglib:mzö:nb:rsr:itr:qY:RSMNGZK:NGK:sirtli1

:KUKUYNOT:EGLİB:MüZÖ:NeB:ReSRe:İTRe:KOY:RaSaMNaGZaK:NaGaK:ŞİReTLİ

İlteriş Kağan
kazanmasaydı, yok olsa idi, ben kendim Bilge Tonyukuk

:rsr:itr:qY:nb:RSMNGZK

:ReSRe:MiTRe:KOY:NeB:RaSaMNaGZaK

kazanmasaydım, ben yok olsa idim,

:emy:isik:emy:NDOB:emy:DOB:etniry:NDOB:ris:xrüt:NGK:NGPK2

:EMiY:İŞİK:EMiY:NuDOB:EMiY:DOB:ETNİRiY:NuDOB:RİS:KÜRÜT:NaGaK:NaGaPaK

Kapağan Kağan’ın Türk
Sir bodun’u yerinde boy da, bodun da, kişi de

:itr:içtr:qY:idi

:İTRe:İÇeTRe:KOY:İDİ

yok olacak idi.

Devamını oku

BİLGE TONYUKUK… 2. TAŞ… 3. yüz. (DOĞU YÜZÜ)

yazar

:ITMDU:nüt:MDRLO:NGK:NGPK:itr:….:AKsY:ZTO:ity:NGK:NGPK1 :ITaMuDU:NÜT:MuDRuLO:NaGaK:NaGaPaK:İTRi:….:AKŞaY:ZuTO:İTiY:NaGaK:NaGaPaK Kapağan Kağan yirmiyedi yaşında …. idi. Kapağan Kağan otur(t)dum. Gece uyumadı, :giçüx:gs:itrgöy:mrt:ARK:itxt:MNK:LZIQ:ITMRLO:ztnüx2 :GİÇÜK:GiŞi:İTKÖT:ŞüMÜK:ÑüRÜ:İTKöT:NUTLa:LıZIK:ITaMRuLO:ZüTNÜK gündüz oturmadı. Kızıl kanımı döktü, kara terimi akıttı. İşi, gücü (ona) :q:MTI:emy:gmly:NZU:x:mtrb :KO:MıTI:EMeY:GeMLeY:NuZU:KÖ:MiTReB kendim verdim. Bilgece öncüsü yine ben kendim idim. :rirülk:AKIGY:AMGNB:q:MDTRGLU:GUGRK:YUKR3 :RİRÜLeK:AKIGaY:AMıGNaB:KO:MıDTRaGLU:GUGRaK:YUKRa Savunmayı, gözleme yerlerini kendim büyüttüm. Yağıya bağırdığımda, kaçırır :UZKLRY:irht:zmdtlüs:NMNGK:mtr :UZaKıLRaY:İRÑeT:ZiMiDTeLÜS:NıMıNaGaK:MiTRe idim. Kağanımla (birlikte) savaştık. Teñri bağışladı(ğı için) … Devamını oku

BİLGE TONYUKUK… 2. TAŞ… 2. yüz. (GÜNEY YÜZÜ)

yazar

:AKGpK:lni:ZMTRUJY:AJ:zmtri:igt:AKGPK:rmt1

:AKGıPaK:LeNİ:ZuMuTRUDNaY:ADNa:ZiMiTRİ:İGeT:AKGıPaK:RiMeT

Temirkapı’ya doğru
eriştik. Oradan döndük. İnelkapı’ya,

:..nİSRqT:kizt:AKGT:PU….

:.NISRuKOT:KİZeT:AKGaT:PU….

….up dağa Tezik, Tokursın'(a)?

:itgt:etnük:LO:itlk:POq:NDOB:KDR:URGLSB:AS:ixry:AJ2

:İTGeT:ETNÜK:LO:İTLeK:POK:NuDOB:KaDRa:URaGLaŞaB:AŞa:İKÜRiY:ADNa

oradan, Yirük’i aşıp
başlayarak Ardak bodunu hep geldi, o gün (içinde) değdi.

:ILGO:isnit:AKGPK:rmt:NDOB:xrüt

:ILGO:İSNİT:AKGıPaK:RiMeT:NuDOB:KÜRÜT

Türk bodunu Demirkapı’ya, Tinsi Oğlu

Devamını oku

BİLGE TONYUKUK… 2. TAŞ… 1. yüz. (BATI YÜZÜ)

yazar

:LO:rit:itlrt:üs:nmüt:NO:ADIZY:SRY:GJ:IBS:itrülk:GLT1

:LO:RİT:İTLiRiT:ÜS:NeMÜT:NO:ADıZaY:ŞıRaY:GaTNa:IBaS:İTRÜLeK:GıLıT

Ulak getirdiler. Sözü
şöyle: “Yarış ovasında on tümen er toplandı” der. O

:NPOq:rlgb:pds:GBS

:NUPOK:RELGEB:PİDİŞE:GIBAS

sözü işitince beğlerin hepsi

:qqFOT:eglib:nb:nm:rt:AC:nb:idt:gy:ITBU:GIR:MLNY2

:KUKUYNOT:EGLİB:NeB:NeM:RiT:AÇNa:NeB:İDiT:GiY:ITuBU:GIRa:MıLaNaY

“Dönelim, arı uslu
olmak iyidir” dediler. Ben şöyle derim; ben Bilge Tonyukuk:

:gzgö:str:zmtlk:AS:GSIY:NUTL

:GüZüGÖ:ŞiTRi:ZiMiTLeK:AŞa:GıŞIY:NUTLa

“Altun ormanını aşıp geldik, İrtiş ırmağını

Devamını oku

BİLGE TONYUKUK… 1. TAŞ… 4. yüz. (KUZEY YÜZÜ)

yazar

:T:MDTLKRGO:eçk:lmrtK:mdt:TL:T:MDTROY:üs:mtntö1

:
Ta:MıDTaLaKRuGO:EÇeK:LiMReTKa:MiDiT:TLa:Ta:MıDTıROY:ÜS:MüTNüTÖ

söyledim. Ordu yürüttüm.
“Attan in” dedim. Aktermil’i geçince yorgalattım. At

:ÇGI:..:NGDY:ety:T:URqY:mdxs:GRK:ertnb:ezü

:ÇaGI:..:NıGaDaY:ETeY:Ta:URaKUY:MüDKÖS:GıRaK:ERiTNiB:EZÜ

üstüne bindirerek karı
söktüm. Yukarıya at yedekleyip yaya… ağaç(lara)

:r:ikerHö:MTRUTG:UNTUT

:Re:İKERÑÖ: MuTRUTGa:UNuTUT

tutunarak çıkarttım. Öndeki er

:IKJY:eknüt:NO:zmtni:ULBUY:ZMDS:WRBs..:…AÇRGOY2

:IKaTNaY:EKNÜT:NO:ZiMiTNİ:ULuBOY:ZıMıDŞa:ITRaRaBŞı.:..AÇuRuGOY

geçince … Işbaraartı (Işbara geçidini) aştık. Yobul (dağı)’u indik. On gecede yanındaki

:NGK:PDHUB:IJLZGOB:PLHY:ry:içry:ZMDRB:ÜRİB:GUT

:
NaGaK:PıDaÑUB:IDNaLZuGOB:PıLıÑaY:RiY:İÇRiY:ZıMıDRaB:ÜRİB:GUT

Tuğ’un berisine vardık.
Kılavuz yeri şaşırıp boğazlandı. Bunalan Kağan

:smt:rx:üly

:ŞiMiT:RÖK:ÜLeY

“koşturu verin” demiş,

Devamını oku

BİLGE TONYUKUK… 1. TAŞ… 3. yüz. (DOĞU YÜZÜ)

yazar

:NGK:krüt:ILGRLO:NDOB:krüt:IVOB:Üs:ik:zib:zmtr:hiB:ik1

:NaGaK:KRÜT:ILaGRuLO:NuDOB:KRÜT:IDLOB:ÜS:İKi:ZİB:ZiMiTRe:ÑİB:İKi

İki bin erdik biz. İki
ordu(muz) oldu. Türk bodunu kılındığından, Türk Kağanı

:AMNGK:smr:KOy:smgt:ekzgö:YULT:AQLB:HUJS:
ILGRLO

:AMıNaGaK:ŞiMRe:KOY:ŞiMGeT:EKZüGÖ:YULaT:AKILaB:ÑUTNaŞ:IlaGRuLO

oturduğundan beri Şantuñ
kentine, Taluy ırmağına ulaşmış yok imiş. Kağanıma

:mdtl:Üs:pntö

:MiDTeLi:ÜS:PüNüTÖ

söyleyip ordu ilettim.

Devamını oku

BİLGE TONYUKUK… 1. TAŞ… 2. yüz. (GÜNEY YÜZÜ)

yazar

:itr:qT:IZGOB:NDOB:ZMtr:RURLO:üyy:NGSBT:üyiy:kyk1 :İTRe:KoT:IZuGOB:NuDOB:ZiMiTRe:RURuLO:ÜYiY:NaGŞıBaT:ÜYİY:KiYiK Geyik yiyerek, tavşan yiyerek oturur idik. Bodunun boğazı tok idi. :ilkir:RRLO:aC:ZMtr:gº:Zib:itr:gt:qço:ergt:ZMGY :İLKiRe:RuRuLO:AÇNa:ZiMiTRe:GiSi:İTRe:GeT:KUÇO:ERGeT:ZıMıGaY Yağımız çevrede ocak gibi iken (biz) ateş gibi idik. Öylece otururduk. Yörük :itlk:grük:NJDZGO :İTLeK:GüRÖK:NıDNıDZuGO Oğuzlarından tanık geldi. :rit:ITRLO:NGK:EZü:NDOB:ZGO:ZKUT:GJ:IBS:grük2 :RİT:ITRuLO:NaGaK:EZÜ:NuDOB:ZuGO:ZuKOT:GaTNa:IbaS:GüRÖK Tanığın sözü şöyle: “Dokuz Oğuz bodunu üzerine kağan oturdu.” der. :smDI:gms:ARHOT:URGFTIK:smDI:gnühs:INOq:URGÇGBT :ŞıMDI:GiMiSe:ARÑOT:URaGNYaTIK:ŞıMDI:GüNÜÑeS:INOK:URaGÇaGBaT Çin yönüne Konı Paşa’yı göndermiş. Kıtayn yönüne Toñra Esim’i göndermiş. … Devamını oku

BİLGE TONYUKUK… 1. TAŞ… 1. yüz. (BATI YÜZÜ)

yazar

:itr:rröx:AKÇGBT:NDOB:krüt:MJlQ:ehli:ÇGBT:mZö:nb:qqfUT:eglib1

:İTRe: RüRÖK :AKÇaGBaT:NuDOB:KRÜT:MıDNıLIK:EÑiLİ:ÇaGBaT:MüZÖ:NeB:KUKUYNOT:EGLİB

Ben Bilge Tonyukuk’um.
Kendim Çin ülkesinde doğdum. Türk bodunu Çin’e bağlı idi.

:idkçi:ANY:AKÇGBT:PDOq:niNK:IJLNK:IVRD:ADÇGBT:nymLUB:niNK:NDOB:krüt2

:İDKiÇİ:ANaY:AKÇaGBaT:PuDOK:NINaK:IDNaLNaK:IDLıRDa:ADÇaGBaT:NıYaMLUB:NINaK:NuDOB:KRÜT

Türk bodunu (bir) baş
bulamadan Çin’den ayrıldı, (bir) baş buldu. (O) başı bırakıp Çin’e yine döndü.

Devamını oku